सुदृढ राहण्यासाठी अत्यावश्यक भरड धान्ये – Millets in Marathi
भरड धान्य आरोग्यासाठी फायदेशीर असून भारतीय शेतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. पंतप्रधान मोदींनी उगाचच याची तारीफ केली नाही.
संयुक्त राष्ट्राने २०२३ हे ‘मिलेट इयर’ घोषित केले आहे. प्रथमच सर्वच शोधांमध्ये भरड धान्यांचे महत्त्व व पौष्टिकता जाहीर झाली आहे.
शोध सांगतो की, भरड धान्याने मुले व किशोरांचा विकास २६-३९% तीव्र होऊ शकतो. चार देशांमध्ये सात संघटनांद्वारे केलेल्या या संशोधनाचे नेतृत्व इंटरनॅशनल क्रॉप्स रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ सेमी-एरिड ट्रापिक्सचे सीनियर न्यूट्रिशनिस्ट डॉ. एस. अनिता यांनी केले. त्यांनी सांगितले, जब बाजरी हाय न्यूट्रिएंट्स विकास वाढवते. संशोधनाचे निष्कर्ष न्यूट्रिएंट जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले.
भरड धान्याच्या श्रेणीत काय काय सामील आहे?
भरड धान्यात ज्वारी, बाजरी, नाचणी, जव, कोदो, सामा, सोया लघुधान्यात कुटकी, कांगनी, व घीनासारखी धान्ये सामील आहेत. यांना भरड धान्य म्हणतात. कारण याच्या उत्पादनासाठी जास्त मशागत करावी लागत नाही. धान्य कमी पाणी व कमी सुपीक जमिनीतही उगवते.
ज्वारी: ज्वारीत प्रोटीन, कॅल्शियम, आयर्न, व्हिटॅमिन बी-१ बी-२, बी-३ फायबर भरपूर प्रमाणात आढळले जाते. ज्वारीत असलेले फायबर हृदयासाठी उत्तम असते. शरीरातून घातक कोलेस्ट्रॉल एलटीएल कमी करते. यामुळे हाडे बळकट होतात. ज्वारी खाणे कॅन्सरची शक्यता कमी करते.. यात असलेले फायबर मधुमेहासाठी फायदेशीर असते. ज्वारीची भाकरी, उपमा, ज्वारीचा डोसा, ज्वारीचा पराठा खाण्यात जास्त प्रचलित आहे.
जव: जवात कार्बोहायड्रेट, प्रोटीन, डाएटरी फायबर, सोडियम आणि मॅगनीज भरपूर प्रमाणात आढळते. हे हृदयाच्या आजार व उच्च रक्तदाबापासून वाचवते. शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते आणि बद्धकोष्ठतेची समस्या दूर होत असते. जवाची भाकरी, जवाच्या बियांचे सूप, जवाची लापशी, आरोग्यासाठी फायदेशीर असते.
नाचणी: नाचणीला सुपरफूड म्हणतात. यात कॅल्शियम, फायबर, कार्बोहायड्रेट, फॉस्फोरस, आयर्न, मॅग्नेशियम, सोडियम, पोटॅशियम, कॉपर, मॅग्नेनीज, झिंक इ. आढळतात. ही मधुमेह, हिमोग्लोबिन, वजन कमी B करण्यास लाभदायक असते. नाचणीचे – लाडू, नाचणी-गव्हाचा डोसा, दक्षिण भारतात जास्त प्रचलित आहे.
बांजरी: बाजरीत प्रोटीन व कॅरोटिन भरपूर प्रमाणात असते. यात कॅल्शियमही भरपूर प्रमाणात असते. हे सांध्यांची समस्या व ऑस्टियोपोरोसिसमध्ये अत्यंत लाभदायक आहे. याचा भाकरी, फ्लॅटब्रेड वा डोसा, लापशी, पोहे वा , उपमा या रूपात वापर होतो.
वरील सर्व धान्ये अमॅझॉन संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे त्याचा वाचकांनी लाभ घ्यावा.
